سیستم های مدیریت کیفیت

آب از ارتفاع بلند سرازیر می شود. با شدت به صخره های سخت می خورد و هر قطره اش به هزاران ذره تبدیل می شد. دیدن تصویر آبشار هم آدمی را خنک می کند چه برسد به آنکه کنارش قرار گیری. مهمان آبشار شدن، در گرمای تابستان یکی از لذتبخش ترین سفرها در کشور ماست، به خصوص که شهریورماه باشد و کوره سوزان تابستان کمی از تب و تاب افتاده باشد.

آبشارهای ایران در این سرزمین گرم و خشک گنجینه ای هستند که می توان به لطف آنها گرمای تابستان را برای چند ساعتی هم که شده، فراموش کرد. تعدادشان هم کم نیست و می توان در هر کجای این سرزمین به سراغشان رفت، اما شناخته شده ترین آنها را باید در غرب و شمال کشور سراغ گرفت و بقیه را هم به صورت پراکنده در دیگر نقاط ایران.

اگر بخواهیم نام تمام این آبشارهای بزرگ و کوچک را پشت هم ردیف کنیم، فهرستی بلندبالا پیش رویمان خواهد بود با بیشتر از یک هزار آبشار. به همین دلیل در این مطلب با تقسیم ایران به ۶ منطقه جغرافیایی، آبشارهای شاخص هر منطقه را در شکلی فشرده و مجزا معرفی کرده ایم. برای این سفر شهریورماهی، سعی کرده ایم از میان آبشارها، آنهایی را پیشنهاد کنیم که غیر از زیبایی، بزرگتر، بلندتر و یا پر آب تر از دیگران باشند تا زیبایی و تنوع طبیعت ایران بیشتر پیش چشم آورده شود.

یک نکته را هم در نظر داشته باشید؛ در نبود مرجع معتبری که به طور دائم به دسته بندی و بررسی وضعیت آبشارها در ایران بپردازد، مشخصات هر آبشار را از اداره های محلی میراث فرهنگی و محیط زیست هر استان و کتاب های موجود استخراج کرده ایم.

زیبای جنگل

همجواری کوهستان و جنگل، زیباترین آبشارهای ایران را در استان مازندران به وجود آورده است. بسیاری از این آبشارها چندان شناخته شده نیستند و رسیدن پای آنها هم راهنمای محلی می خواهد و هم پیاده روی و راهپیمایی. یک مجموعه از این آبشارها با نام “۷ آبشار” با آبشارهای “تیرکن” در نزدیکی روستای “درازکش” در شهرستان بابل قرار دارد. این تصویر رویایی یکی از همان ۷ آبشار است. برای رسیدن به پای این آبشارها باید وارد جاده بندپی شد و بعد از گلوگاه منتظر دیدن تابلوی روستای درازکش باشید. باقی مسیر را هم شمایید و یک راهنمای محلی.

۱٫ غرب ایران

عروسان آبشارها

مطمئن باشید که مجموعه ای از زیباترین و پرآب ترین آبشارهای ایران را باید در دامنه های زاگرس در غرب ایران سراغ گرفت. آبشار پیران در شهرستان “سرپل ذهاب” کرمانشاه یکی از زیباترین آنها و در عین حال ناشناخته ترین آبشارهای ایران هم در همین دامنه ها قرار گرفته و با حدود ۱۰۰ متر ارتفاع باید آن را یکی از بلندترین آبشارهای ایران دانست. این آبشار را، هم به اسم “ریجاب” و هم به “پیران” می شناسند. برای رسیدن به آن باید از سرپل ذهاب حدود ۱۰ کیلومتر به سمت روستای شالان بروید و بعد از حدود یک ربع پیاده روی به منطقه کوهستانی و بکر آبشار برسید. ممکن است وقتی برای تماشای آبشار می روید، صخره نوردانی را در حال صعود از دیواره های صخره های اطرافش ببینید.

آبشار آب سفید یا به گویش لری “اواسبید” را خیلی ها دوست دارند. به اسم عروس آبشارهای ایران هم بشناسند. آبی که از ارتفاع تقریبا ۷۰ متری روی صخره ها می ریزد، حباب های سفیدی روی صخره ها می سازد که رنگ سفید رنگی به آبشار داده و به همین خاطر به آب سفید معروف شده و البته با کمی تخیل می شود پیچ و تاب های سفیدرنگش را به لباس عروس تشبیه کحرد. استان لرستان آبشار کم ندارد اما این آبشار به خاطر زیبایی و بلندایش از همه معروف تر است.

آب این آبشار از دل تونلی در دل یک کوه سنگی بیرون می آید و به رودخانه رودبار لرستان می ریزد و دست آخر هم به دز می پیوندد. این آبشار معروف حدود ۵۰ کیلومتری شهر الیگودرز و در منطقه ای بنام “پشتکوه زلفی” قرار دارد و برای رسیدن به آن، باید از الیگودرز وارد جاده اصفهان شوید.

“بیشه” زیبا، یکی دیگر از آبشارهای دیدنی لرستان است. بیشه، حدود ۵۲ متر ارتفاع دارد و آبش از چشمه هایی تامین می شود که دائما در “اشترانکوه” در حال جوشیدن هستند، وقتی به پایین سرازیر می شود، به رودخانه سزار می ریزد و آخر سر هم به رود دز. آبشار تا روستای بیشه حدود یک کیلومتر فاصله دارد. البته در یک مسیر ناهموار و خاکی. به همین خاطر مقصد اول همین روستاست.

با قطار یا خودرو شخصی می توان به بیشه و آبشار زیبایش رسید. علاوه بر این آبشارها، در غرب ایران آبشارهای تماشایی فراوانی پیش رویتان است: در استان لرستان؛ “آفرینه” در پل دختر، “نوژیان” و “وارک” در خرم آباد، “چکان” در “الیگودرز” و “سرکانه” در سپیدشت، در استان همدان آبشار گنجنامه، در استان چهارمحال و بختیاری، “دره عشق” در اردل، “آتشگاه” و “کُرودی کَن” در لردگان و “نیاکان” و “شیخ علیخان” در چلگرد و در استان ایلام هم “ماربره” در دره شهر و “خربزان” و “ماهوته” در آبدانان.

۲٫ شرق و شمال شرقی ایران

به رنگ شب

رشته کوه بینالود در فاصله مشهد و نیشابور با کوهپایه ها و دره های سرسبز، منطقه ای خوش آب و هوا را در شمال شرقی ایران پدید آورده است. این کوهستان باشکوه، آبشارهای فراوانی را سر و شکل داده که یکی از معروفترین شان آبشاری است در نزدیکی روستای “اخلمد” و به همین نام. در مسیر کوهستانی و سرسبز این آبشارها چندین آبشار می بینید که بلندترین شان بالای ۴۰ متر ارتفاع دارند. برای گردش در میان این مسیر پر آبشار در خراسان، باید در جاده قوچان و حدود ۴ کیلومتر بعد از چناران وارد یکی از فرعی های سمت چپ شوید تا به اخلمد برسید.

در مسیر شرقی شهر مشهد و در محدوده شهرستان کلات هم آبشارهای معروفی قرار دارند، مثل “آبگرم” و “قره سو” و “ارتکند” که در سفری به شرق مشهد می توانید سراغشان را بگیرید. آبشارهای “ایزی” در اسفراین “بید” در شمال سبزوار و “حمید” در بجنورد هم معروفترین آبشارهای خراسان شمالی هستند.

در همسایگی شرق خراسان، آبشارهای بزرگ و کوچک تماشایی در محدوده استان گلستان و مخصوصا پارک ملی گلستان قرار دارند. یکی از زیباترین آبشارهای این استان “کبودوال” است. آبشاری که شاید خزه های پر رنگ دور و بر آن باعث شده، رنگ تیره و کبودی به چشم بینندگان بیاید و اینطور نام بگیرد. کبودوال در ۴ کیلومتری جنوب شرقی شهر علی آباد قرار دارد و از کوه بلند هارون سرچشمه می گیرد، پایین می ریزد و در دل پارکی جنگلی به همین نام روان می شود.

در طول مسیر، آبشارهای کوچک و بزرگ با دریاچه های کوچکی در پای هر کدامشان شما را برای تنی به آب زدن و خنک شدن وسوسه می کند. سال گذشته سیل شدیدی در این منطقه جاری شد، به آبشار کبودوال خسارت های زیادی وارد کرد اما امسال خرابی ها بازسازی و آبشار آماده پذیرش مسافران از دور و نزدیک است.

اگر در همین منطقه هستید و می خواهید ۱۲ آبشار کوچک و بزرگ ببینید، باید راهی روستای “شیرآباد” و آبشاری به همین نام در جنوب شهر “خان بین” شوید. بلندترین این مجموعه آبشار حدود ۲۵ متر ارتفاع دارد و پای هر کدامشان هم یک دریاچه کوچک درست شده که عمق بعضی از آنها بسیار زیاد است.

آبشار ۱۵ متری “لوه” در ۲۵ کیلومتری شهر “گالی کش” یک آبشار زیباست در دل پارک ملی گلستان و غیر از آن آبشار “آق سو” یک آبشار کوتاه و پلکانی از آبشارهای پارک ملی گلستان است که از مینودشت حدود ۵۰ کیلومتر فاصله دارد. آبشار “کردکوی” یا “دوآب” در ۶ کیلومتری جنوب شهرستان کردکوی و “شادان” و “هفت طبقه” در کردکوی و “زیارت” را در حوالی روستای زیارت گرگان نباید از دست داد.

۳٫ شمال ایران

سرازیر در میان جنگل

آوازه آبشار بلند “لاتون”، مسافران تالش و آستارا را در ماه های گرم به سمت شهر “لَوَندویل” و روستای “کوته کومه” می کشاند. زیبایی طبیعت سرسبز و جنگل های تالش زبانزد خاص و عام است و با داشتن آبشاری به بلندی و زیبایی “لاتون” تکمیل می شود. آبشاری که حدود ۱۰۵ متر ارتفاع دارد و به همین دلیل بعضی آن را بلندترین آبشار ایران می دانند، هر چند اگر هم بلندترین آبشار ایران نباشد، بلندترین آبشار استان گیلان هست.

آنها که هوای تماشای این آبشار بلند را دارند، باید یک پیاده روی سخت ۴ ساعته کوهستانی را بر خودشان هموار کنند. اگر مسافر این آبشار هستید، از مسیر رشت، ۱۳ کیلومتر مانده به شهر آستارا باید وارد شهر لوندویل شوید و سراغ خیابان آبشار را بگیرید تا در این مسیر پس از حدود ۱۰ کیلومتر رانندگی، به روستای کوته کومه برسید. بعد هم حدود ۸ کیلومتر پیاده روی در مسیری سربالایی که تا ارتفاع ۷۷۰ متری بالا می رود.

در منطقه تالش آبشار دیدنی دیگری هم هست، “حَویق” که به زمرد حویق هم معروف است. حویق در ۴۰ کیلومتری شمال شهر تالش است و فاصله این آبشار از شهر حویق ۹ کیلومتر. آب آبشار حویق بسیار سرد است و در رودخانه اش می توانید ماهی قزل آلا هم ببینید.

در شهرستان رضوانشهر یکی دیگر از این جاذبه های طبیعی را با نام “ویسادار” می توانید ببینید. گیلان حدود ۴۰ آبشار دائمی دارد و “شیطان کوه” در لاهیجان و “باباولی” و “لونک” در سیاهکل و “دودوزن” در شفت از دیگر آبشارهای شناخته شده آن هستند.

سری هم به مازندران بزنیم؛ شهرستان آمل و مخصوصا منطقه لاریجان که معروفترین آبشارهای این استان را دارد و معروفتر از همه هم “شاهاندشت” است که در صدرشان نشسته. وقتی آب از ارتفاع ۵۰ متری روی صخره ها می ریزد، مه سفید رنگی در پایین آبشار درست می شود و هر مسافری را به هوس می اندازد که سرش را در این مه خنک فرو ببرد.

برای داشتن چنین تجربه هیجان انگیزی باید وارد جاده شوید، حدود ۱۵ کیلومتر پس از پلور به “گزنک” و از آنجا هم بعد از حدود ۵ کیلومتر به پل “وانا” در سمت راست جاده می رسید که راه رسیدن به روستای شاهداندشت است. برای رسیدن به پای شاه این دشت، باید فقط حدود یک ربع از میان کوچه های سنگفرش و قدیمی روستا پیاده روی کنید. آبشار “اِسپه او” در جنوب شرقی بهشهر هم، یکی از آبشارهای زیبای منطقه است که حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد و در میان درختان پنهان شده.

برای رسیدن به آن باید وارد جاده بهشهر به گلوگاه شوید و بعد از حدود ۱۰ کیلومتر، تابلوی روستای “پاسند” را در سمت راست جاده می بینید. حدود ۲۵ کیلومتر راننندگی می کنید تا لب رودخانه نکاء برسید و بعد هم پیاده روی از داخل رودخانه تا پای آبشار.

آبشار بلندبالای “گزو” دیگر آبشار معروف مازندران را می توانید در سوادکوه و فاصله شهرهای زیر آب و شیرگاه تماشا کنید. اگر وارد این مسیر شوید با یک تیر دو نشان می زنید؛ یک آبشار کوچکتر در مسیر رسیدن و بعد هم آبشار ۷۰ متری گزو. در جاده فیروز کوه بعد از پلیس راه “پل سفید” در سمت چپ جاده وارد جاده “آزادمهر” شوید. در این مسیر به یک دوراهی می رسید که مسیر سمت چپ، مقصد شماست. غیر از این آبشارها در استان مازندران حدود ۶۰ آبشار شناخته شده دیگر هستند، مثل “تنگه دَراسله” در سوادکوه، “آب مراد” در لاریجان، “آکاپل” در کلاردشت و “آب پری” در نور.

۴٫ شمال غربی ایران

سفر از دره و صخره

کوهستان البرز در منطقه شمال غربی ایران، آبشارهای بزرگ و کوچک فرلاوانی ساخته و رود “ارس” در مرز شمال غربی با آن آب و هوای معتدلش این آبشارها را پر آب و اطرافشان را سرسبز کرده. آبشالر “آسیاب خرابه” با آن صخره های خزه بسته اش در همین منطقه ارس و در استان آذربایجان شرقی قرار داد. با آنکه ارتفاع بلندی ندارد، اما چشم انداز طبیعت اطرافش منحصر به فرد است.

رودهای کوچکی که از دامنه های شمالی کوه “کیامکی” سرچشمه می گیرند، وارد دره ای می شونند و از روی صخره هایی پایین می ریزند که روزگاری آسیاب آبی را در روستای “هلیق” می چرخانده. اما این روزها با تخریب آسیاب، محدوده ۲۰۰ متری پایین آبشار یکی از تفریحگاه های شناخته شده اطراف جلفاست.

برای رسیدن به این آبشار باید از شهر “جلفا” حدود ۱۶ کیلومتر به سمت شرق بروید و در روستای “مرازاد”، وارد فرعی سمت راست شده و حدود ۱۰ کیلومتر برانید. “عیش آباد در مرند”، “گل آخور” در ورزقان و همینطور “سردابه” در شهرستان اردبیل و “نره گر” در جنوبشرقی خلخال از آبشارهای استان اردبیل و دیگر آبشارهای شناخته شده این منطقه اند.

در همسایگی این استان هم می توان آبشارهای زیبایی را دید؛ آبشار “شَلماش” در شهرستان سردشت اذربایجان غربی، به لطف بلندای کوهستان زاگرس در غرب ایران و برف و یخ زمستانی این کوهستان، یکی از آبشارهای زیبا در غرب ایران است.

شلماش تنها یک آبشار نیست و مجموعه ای از ۳ آبشار است که در تنگه ای باریک جریان دارند. برای دیدن ابهت و زیبایی این آبشار باید تابانه رفت و از آنجا هم حدود ۵۰ کیلومتر مسیر پرپیچ و خم تا سردشت، از سردشت هم حدود ۲۰ دقیقه راننندگی تا نزدیک آبشار.

آبشار اول حدود ۴۵ متر ارتفاع دارد و آبشارهای بعدی کوتاه ترند. مسیر رسیدن به آبشار پلکانی است اگر تا آخرین آبشار پایین بروید، غیر از نمای زیبای ۳ آبشار، رودخانه آرام را هم خواهید دید. برای برگشت به پارکینگ باید زحمت بکشید و پله ها را بالا بروید. “دره خور خوره” در شهر سلماس و “قینرجه” در تکاب از آبشارهای دیگر آذربایجان شرقی است.

۵٫ مرکز ایران

بر دامنه های البرز

کمتر آبشاری را می توان یافت که همچون “سنگان” در بهار پر آب باشند و در زمستان هم وقتی یخ می زند، برای یخ نوردان دیواره ای یخی بسازد. بهار که از راه می رسد این آبشار ۵۰ متری استان تهران از خواب زمستانی بیدار می شود؛ آبشاری که از ذوب شدن یخچال های قله هایی مثل “چشمه شاهی” و “پهنه حصار” یکی از آبشارهای سرد و پر آب دماوند است.

روستای سنگان که اسمش را به آبشارش هم داده، روستایی ییلاقی در استان تهران است که در جاده سولقان قرار دارد. برای رسیدن به سنگان، در جاده سولقان بعد از حدود ۱۰ کیلومتر و پیش از امامزاده داوود (ع)، تابلویی در سمت چپ جاده می بینید که راه رسیدن به روستای سنگان را نشان می دهد. به روستا که برسید تازه اول راه است؛ چون حدود ۳ ساعت پیاده روی تا آبشار دارید. باید به سمت امامزاده قاسم (ع) در انتهای روستا حرکت کنید و مسیر پاکوب را ادامه دهید تا آبشار کم کم پدیدار شود.

آبشار تماشایی “ارنگه” یا “آدران” در جاده چالوس، “دوقلوی شیرپلا” شمیران، “تنگه واشی” در فیروزکوه، “ایگُل” و “لالون” در فشم، “خور” در کرج و “کرکبود” در طالقان از دیگر آبشارهای خنک استان های تهران و البرزند.

استان سمنان با آن اقلیم متنوع و شگفت انگیزش، یک آبشار معروف و تماشایی هم دارد؛ دره “مپُجن” اسمش را به این آبشار هم داده که برای تماشایش باید از یک دره خنک و صخره ای عبور کنید. اگرچه این آبشار چندان بلند نیست، اما پر آب است و آنها که هوای خنک شدن در زیر ذرات ریز آب را در یک فضای غارمانند دارند، باید راهی آن شوند. از شاهرود تا آبشار حدود ۳۵ کیلومتر راه دارید که ۱۰ کیلومتری آخر مسیر از شهر مجن تا آبشار در میان یک طبیعت رنگارنگ طی خواهد شد.

با آنکه طبیعت استان اصفهان به کویرهای زیبایش هم معروف است اما نباید فکر کنید که در این استان آبشارهای خنک و بلند نمی توانید پیدا کنید. آبشار “سمیرم” در ۴ کیلومتری شرق سمیرم، این شهر کوهستانی و مرتفع ایران قرار گرفته و برای رسیدن به آنجا از مرکز استان باید حدود ۱۵۰ کیلومتر رانندگی کنید. این آبشار با حدود ۳۵ متر ارتفاع، در اعماق تنگه ای با صخره های ستبر قرار گرفته و طبیعت اطرافش هم تماشایی است. آبشار آب ملخ را هم با طبیعت جنگلی اش از دست ندهید. این آبشار در نزدیکی روستایی به همین نام در کیلومتر ۴۵ جاده سمیرم به سنندج قرار گرفته.

اگر در اصفهان هستید، سری به آبشار “پونه زار” فریدون شهر در غرب استان بزنید که با حدود ۷۰ متر ارتفاع از بخش های ناشناخته طبیعت استان اصفهان است. در این استان آبشار “نیاسر” را هم در ۴۰ کیلومتری غرب کاشان نباید از دست داد.

۶٫ جنوب ایران

لطافت، در کنار خلیج فارس

این آبشار به واقع برازنده اسمش است؛ “شوی”، که در زبان محلی ساکنان منطقه “لطافت” معنا می دهد و وقتی از بلندای صخره ها پایین می ریزد، با آن درختان و سبزی هایی که در برش گفته اند، چهره ای لطیف از این منطقه ای کوهستانی می سازد. خیلی ها دوست دارند این آبشار زیبا را که در استان خوزستان قرار گرفته، بزرگترین آبشار ایران هم بنامند اما فعلا مرجع معتبری برای تایید این حرف نیست.

با اینحال شوی یا “تله زنگ” اگر بزرگترین آبشار ایران نباشد، دست کم یکی از آنهاست؛ با حدود ۹۰ متر ارتفاع و پنهایی که در بهار زاگرس به چند ده متر هم می رسد. از کوره های “سرتنگ” سرچشمه می گیرد، از دهانه غاری بیرون می آید و در یک مسیر کوهستانی و سخت، راه طی می کند تا از یکی از دره های شهرستان بخش “سردشت” شهرستان دزفول پایین می ریزد.

سختی طبیعتی که شوی در آن جاری است، باعث می شود تا مسافران این آبشار، بکرترین مناظر طبیعت ایران را در مسیر رسیدن به آن و اطرافش تماشا کنند و هر که هم شوی می خواهد باید جور یک راهپیمایی دو تا ۶ ساعته در این کوهستان را بکشد. اگر مسیر ریلی را ترجیح می دهید، باید در ایستگاه تله زنگ از قطار پیاده شوید و اگر هم مسیر جاده را دوست دارید باید از سمت دزفول و “شیهون” راهی شوید.

“شیوند” در ایذه و “آرپناه” و “بابا روزبهان” در لالی هم از دیگر آبشارهای این استان هستند. در بوشهر استان همسایه خوزستان هم، “زیر راه” و “فاریاب” در دشتستان، آبشارهای شناخته شده ای هستند.

“مارگون” آبشاری مشهور در مرز کهگیلویه و بویر احمد با استان فارس است، با بلندای ۸۰ متر و عرضی که در ماه های پر آب به ۹۰ متر هم می رسد. شاید به خاطر پیچ و تاب آبشارک های کوچک و بزرگی که مثل مار از صخره های بلند پایین می آید، این آبشار را “مارگون” نامیده اند. آبشاری که داخل تنگه ای عمیق با پوشش سبز و جنگلی می ریزد و به خاطر گونه های گیاهی و جانوری که در اطراف دارد، در فهرست آثار طبیعی ملی هم به ثبت رسیده.

مارگون، اسمش را به روستای همسایه هم داده که حدود ۱۵ کیلومتر با آن فاصله دارد. روستا در غرب شهرستان “سپیدان” (اردکان) است و از شیراز تقریبا ۱۲۵ کیلومتر و از یاسوج هم حدود ۶۰ کیلومتر راه دارید. از جایی که خودرو را پارک می کنید حدود ۲ کیلومتر در مسیر سنگفرش شده و پلکانی پیاده بروید تا به زیر آبشار برسید.

“تنگ تامرادی” در شهرستان بویر احمد، “شادگان” در گچساران، “بهرام بیگی” در دنا “کوه گل” در سی سخت و “کمر دوغ” در شهرستان کهگیلویه از شناخته شده ترین آبشارهای این استان زیبا هستند و “تنگ براق” در اقلید، مجموعه آبشارهای “تنگه رغز” در شهرستان داراب و “دشتک” در مرودشت هم از دیگر آبشارهای تماشایی استان فارس است.

یکی از شناخته شده ترین آبشارهایی که می توانید در جنوب شرقی ایران و استان کرمانس راغ بگیرید، آبشار شهر “رایِن” است که ارگ تاریخی اش، آوازه ملی به آن داده. این آبار حدود ۴۰ متر ارتفاع دارد و از دامنه های شرقی کوه هزار سرچشمه می گیرد که بلندترین قله این استان کویری است.